طراحی آموزشی

مقدمه
آموزش اثربخش، مستم برنامه ریزى و طراحى است. طراحى برنامة درسى که نمود آن را درطرح درس نیز مى توان مشاهده کرد، شامل تصمیم گیرى در مورد عناصر برنامه و ارتباط آن ها با یکدیگر است.
1- طرح درس(Lesson Planning)
طرح درس عبارت است از فرآیند برنامه ریزی و سازمان دادن به مجموعه فعالیتهایی که مدرس در ارتباط با هدف های آموزشی،محتوای درس و توانائی های فراگیران برای مدت زمان مشخص تدوین می نماید. در یک طرح درس مجموعه فعالیت هایی که معلم از پیش برای رسیدن به یک یا چند هدف آموزشی ویژه تدارک می بیند، پیش بینی و تنظیم شده است و معلم با کمک طرح درس می تواند فعالیت های ضروری آموزشی را به ترتیب و در مراحل و زمان های مشخص و به شیوه ای منطقی پیش ببرد.
1-1: دلایل استفاده از طرح درس در آموزش
تفکر و تصمیم گیرى در مورد هریک از عناصر برنامة درسى و آموزش و ارتباط آن ها با یکدیگر و تنظیم نقشه اى سنجیده مبتنى بر اصول و فنون بیان شده مرتبط با عناصر برنامه درسى مى تواند فواید و مزیت هایى را به دنبلا داشته باشد. عمده ترین محاسن تنظیم طرح درس قبل از اقدام به آموزش عبارتند از:
1- نگارش طرح درس باعث ایجاد و بالا بردن روحیة مثبت در بین معلمان مى شود. به ویژه معلمان تازه کارکه نمى توانند تمام مراحل تدریس و جزئیات آن را به خاطر بسپارند، با تدوین طرح درس احاطه کامل و تسلط لازم را بر درس پیدا می کنند.
2- تدوین طرح درس فرصت تحقیق در روش هاى تدریس و راهبردهاى یاددهى  یادگیرى را به وسیله ارزشیابى هاى متعدد ایجاد می کند.
3- استفاده از ابزار نرم افزارى طرح درس باعث مى شود معلم نقاط ضعف و قوت خود را دریابد.
4- طرح درس توجه معلم را به انتخاب روش ها و فنون مناسب تدریس براى درس هاى مختلف جلب می کند.
5- در جریان تهیه طرح درس معلم فرصت خواهد داشت تا مشکلات احتملاى تدریس را پیش بینى کند.
6- وجود طرح درس، ارزشیابى تدریس معلم توسط معلمان راهنما، بازرسان ارزشیابى و کارشناسان آموزشى را تسهیل می کند .
7- طرح درس به معلم کمک می کند که در انتخاب و تنظیم مطلاب مورد تدریس به گونه اى اقدام کند که موجب درک مفاهیم توسط دانش آموزان و ایجاد توانایى در آن ها شود.
8-  داشتن طرح درس موجب مى شود که معلم به تنظیم اوقات کلاس خود بپردازد و از ایجاد بی نظمى جلوگیرى کند.
9- طرح درس به معلم کمک می کند تا پیش بینى هاى لازم را براى تهیه وسایل آموزشى ورسانه ها به عمل آورد.
10-  طرح درس در کار آموزشى معلم ایجاد ذوق، رغبت و نوآورى می کند.
11-  نگارش و تدوین طرح درس معلم را یارى مى دهد تا نوع و مقدار تتکالیف و سایر فعلایت هاى تکمیلى را از پیش تعیین کند.
2- انواع طرح درس
2-1: طرح درس سالانه
طرح درس سالانه یا طرح درس کلی عبارت است از این که محتوای یک ماده درسی بر اساس هدف و برای یک سال آموزشی،‬‫به مراحل و قدم های مناسب و مشخص تقسیم شود. برای تهیه چنین طرحی، باید در ابتدای هر سال تحصیلی بر اساس اصول معین،‬‫بین هدف های آموزشی و برنامه هفتگی ترتیبی اتخاذ شود که مجموعه فعالیت های آموزشی به موقع و بدون وقفه در طول یک سال‬تحصیلی اجرا شود.‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬
2-2: طرح درس روزانه
طرح درس روزانه شامل پیش بینی مجموعه فعالیت هایی است که معلم از پیش برای رسیدن به یک یا چند هدف آموزشی دریک جلسه تدریس، تدارک می بیند.
3- روش نگارش و تنظیم طرح درس
3-1: روش نگارش و تنظیم طرح درس سالانه
گام نخست: تهیه تقویم طرح: تقویم طرح را می توان برای یک سال تحصیلی یا سه دوره سه ماهه، با احتساب تعداد هفته ها،روزها و ساعت هایی که در طول سال تحصیلی برای تدریس درس مورد نظر پیش بینی شده، محاسبه و تنظیم کرد.
گام دوم: تقسیم محتوای درس یا هدف های آموزشی بر زمان مفید تدریس. ابتدا بهتر است محتوای درس یا هدفها وسایر فعالیت های آموزشی با احتساب فرصت لازم برای تمرین و مرور درس به سه دوره سه ماهه تقسیم شود و سپس محتوای فصل ها و مباحث، هدف ها و سایر فعالیت ها ی در نظر گرفته شده در طول هر سه ماه، به واحدهای کوچکتر درسی یا محتوای مناسب با تک تک جلسات آموزشی تقسیم شود.
گام سوم: تعیین هدف ویژه تدریس در هر جلسه. در این قسمت معلم باید با توجه به مجموعه فعالیت های در نظر گرفته شده ومحتوای درس، هدف ویژه تدریس خود را در هر جلسه مشخص کند.
گام چهارم: تعیین و پیش بینی فعالیت های دیگر آموزشی خارج از مدرسه که برای تقویت یادگیری شاگردان می تواند مؤثر باشد.
لازم است یادآوری شود که در طرح درس سالانه، می توان چند جلسه از تدریس را به تناسب موقعیت به شناخت شاگردان،اجرای ارزشیابی تشخیصی، مرور درس های گذشته و ترمیم کمبودهای مشخص شده در ارزشیابی تشخیصی اختصاص داد.
الگوی طرح درس سالانه:  
این الگوفقط برای یک ماه و یک ماده درسی که در هفته دو جلسه تدریس برای آن در نظر گرفته شده،طراحی شده است. معلمان می توانند آن را برای یک سال تحصیلی تنظیم کنند.

3-2: تنظیم طرح درس روزانه
تدوین طرح درس روزانه موجب طراحی بهینه هر جلسه آموزشی، همچنین سازماندهی و ارزیابی دائمی جریان فعالیت های یاددهی – یادگیری می گردد. لابته بدون نوشتن و تدوین برنامه و طرح درس هم می توان کلاس درس اداره کرد؛ اما اگر معلم می خواهد ازکارآیی مؤثر در فرآیند تدریس برخوردار باشد باید طرح درس خود را دقیقاً تنظیم نماید.
معلمان کارآمد معمولاً تلاش می کنند طرح درس مربوط به کلاس خود را دقیق و با جزئیات کامل بنویسند و براساس آن فعالیت های آموزشی را دنبلا می کنند.لابته گاهی می توان از طرح درس هایی که معلمان با تجربه نوشته اند استفاده کرد؛ اما بهتر است معلمان طرح درس های مورد نظر را خود شخصاً تنظیم نمایند و در طول دوره های آموزشی همواره به اصلاح و تکمیل آن بپردازند. طرح درس به دلیل این که مراحل تدریس را مشخص می کند، راهنمای معلم در فرآیند تدریس محسوب می شود.
3-3- مراحل نگارش و تنظیم طرح درس روزانه
3-3-1: تعیین موضوع یا عنوان درس
عنوان درس به طور دقیق باید نوشته شود. در ضمن باید بدانید که برای چه پایه ای طرح درس می نویسید و این نکته را تا پایان کار در ذهن خود داشته باشید و تخمینی هم از زمان لازم برای تدریس انجام دهید تا در بودجه بندی زمان به شما کمک کند.
‫‬‬3-3-2: مشخص کردن اهداف کلی، جزیی و رفتاری‬‬
‫هدف های آموزشی بیان کننده وضعیت مطلوب فراگیر در یک رویداد آموزشی هستند. هدف سنگ زیر بنای آموزش محسوب‬‬‬‫می شود. آنچه حین آموزش انجام می شود و بعد از آموزش حاصل می شود همه ناشی از هدف است. ‬‬‬‬
‫3-3-2-1 : هدفهای کلی: یک هدف کلی، یک عبارت واحد است که وضعیت فراگیر را پس از دریافت یک عمل آموزشی توصیف می کند. به عبارت دیگر هدف های کلی آموزشی حاوی نتایجی هستند که معلم انتظار دارد، در اثر آموزشی که به دانش آموزان می دهد و فعلاتی هایی از آنها برای یادگیری به عمل می آورند عاید آنان گردد. این قبیل اهداف مهم هستند و در معرض تعبیرهای گوناگون قرار می گیرند. در نوشتن هدف کلی هر جلسه نیز معمولاً از افعال‬‬‬ کلی استفاده می شود. ذکر شرایط و معیار در این نوع از اهداف ضرورتی ندارد.‬‬‬‬‬‬‬
 ‫3-3-2-2: : هدفهای جزیی:‬‬
 ‫ هدفهای کلی قابلیت هایی هستند که قرار است فراگیران پس از گذراندن مجموعه ای از تجارب یادگیری کسب کنندو چون این هدفها با واژه های کلی بیان می شوند معمولاً توضیح بیشتر ضروری است. این توضیح از طریق ارایه مجموعه ای از هدفهای جزیی انجام می پذیرد.‬‬
در زیر، جهت آشنایی با افعال کلی که برای نوشتن اهداف کلی و جزئی به کار می روند، تعدادی از آنها آورده شده است:
افعال کلی: آشنا شدن،دوست داشتن،دانستن،کسب کردن،ارزش گذاری کردن،تمایل داشتن،فهمیدن،باور کردن،تصدیق کردن،یاد گرفتن،درک کردن و
‫3-3-2-3: : هدفهای رفتاری: پس از مشخص نمودن اهداف کلی و تجزیه آن به اهداف جزیی، اهداف رفتاری مطرح می گردد. هدفهای رفتاری عبارتند از اعملا، رفتارها ، حرکات وآثاری که قابل مشاهده کردن ، شنیدن ، لمس کردن و قابل سنجش باشند. این قبیل اهداف مشخص می سازند که دانش آموزان به هدفهای کلی رسیده اند. برای طرح هدفهای رفتاری رعایت چهار ویژگی و مخاطب، فعل رفتاری، شرایط و معیار و درجه، ضروری می باشد.‬‬
‫ در ضمن برای تدوین اهداف در نظر داشتن سطوح مختلف حیطه های(شناختی، عاطفی و روانی- حرکتی) لازامی می باشد. توضیح آنکه دانشمندان تعلیم و تربیت هدفهای تربیتی را در سه حیطه تقسیم بندی کرده اند . تغییراتی که در اثر تعلیم و تربیت در ذهن ایجاد می شود  ماهیت آن دانش و معلومات است در " حیطه شناختی" قرار داده اند. آنچه که به ارزشها ، نگرشها و احساسات مربوط می شود در " حیطه عاطفی" و آنچه که با مهارتهای حرکتی ارتباط پیدا می کند در " حیطه روانی – حرکتی " جای داده اند. ‬‬
افعال صریح در حیطه شناختی: تعریف کردن، فهرست کردن، نام بردن، توضیح دادن، تشخیص دادن، طبقه بندی کردن، تجزیه و تحلیل کردن،تشخیص دادن،قضاوت کردن،و غیره .
افعال صریح در حیطه عاطفی: قبول کردن،تأیید کردن،همکاری کردن،علاقمند شدن،هم عقیده شدن،تحریک شدن،آرزو کردن،با علاقه انجام دادن،تعهد داشتن،و غیره
افعال صریح در حیطه روانی – حرکتی:با مهارت به کار گرفتن،درست اجرا کردن،درست آزمایش کردن،بازسازی کردن،جابه جا کردن،محکم کردن،عوض کردن،و غیره
‫‫3-3-2-4: طبقه بندی هدفهای آموزشی در حیطه یادگیری :‬‬‬‬‬‬‬‬‬
‫بر اساس طبقه بندی‬‬‬ ‫بلوم یادگیری معمولاً در سه حیطه شناختی، عاطفی، روانی- حرکتی اتفاق می افتد. این دسته بندی به دلیل تاکید بر جنبه های ‫خاص هدف های مختلف است و نه متمایز کردن آنها، زیرا سه حیطه مشخص شده، مجزا و نامربوط نیستند.‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬
‫‫3-3-2-5 : سطوح یادگیری در حیطه شناختی بلوم :‬‬‬‬‬‬‬‬
‫این سطوح باید به ترتیب اتفاق افتد تا راهی برای رفتن به سطح بعد باز شود.‬‬‬‬‬‬
‫1. دانش(ساده ترین سطح شناخت) : همان یادآوری و باز شناسی است وصرفا جنبه حفظی دارد. فعل های رفتاری این سطح: تعریف می کند، توصیف می کند، مشخص می کند، فهرست می کند، نام می برد،تکرارمی کند، بیان می کند‬‬
مثلا:فراگیر آثار سعدی را نام ببرد.
‫2. فهمیدن : توانایی پی بردن به مفهوم یک مطلب وتوضیح آن با جملاتی که شخص خودش می سازد ‬‬
‫ مثلا می زند،حل می کند،ترجمه می کند،تمیز می دهد،تخمین می زند،توضیح می دهد،بسط می دهد ، تعمیم می دهد،بازنویسی می کند و‬‬
مثلا:فراگیر بتواند دلایل جنگ جهانی دوم را توضیح دهد.
‫3. به کاربستن : توانایی کاربرد اصول علمی، فرضیه ها و قضایا و دیگر مفاهیم انتزاعی در وضعیت و موقعیت مناسب بدون این که‬‬‬ ‫هیچ راه حلی ارائه شود. ‬‬‬‬
فعل های رفتاری این سطح: تغییر می دهد،محاسبه می کند،نمایش می دهد،کشف می کند ،اندازه گیری می کند،کنترل می کند
مثلا: فراگیر بتواند شعری از یک کتاب غیر درسی انتخاب و آرایه تشبیه را در آن نشان دهد.
‫4. تجزیه و تحلیل : شکستن مطلب به اجزا تشکیل دهنده آن و یافتن روابط بین اجزا ونحوه سازمان یافتن آن مثل شاگردی که‬‬‬  ‫بتواند یک جمله ادبی را از نظر دستوری تجزیه و نقش و روابط کلمات را تشخیص داده وجمله را سازماندهی کند.‬‬‬‬‬‬‬‬‬
فعل های رفتاری این سطح: به اجزا تقسیم می کند،با نمودار نشان می دهد،مجزا می کند،تجزیه می کند،تفکیک می کند ،هجی می کند
مثلا:فراگیر بتواند رشد تورم را با نمودار نشان دهد
‫5.ترکیب : در هم آمیختن دوباره قسمت هایی از تجارب گذشته با مطلاب جدید و بازسازی آن به بصورت یک کل تازه ونسبتا انسجام‬‬‬ ‫یافته ‬‬‬‬
فعل های رفتاری این سطح: طبقه بندی می کند،درهم می آمیزد،انشاء می کند،بازنویسی می کند،سخنرانی می کند،داستان می نویسد،شعر می سراید، تجدید سازمان می کند ،مدون می کند،نمودار تهیه می کند،گروه بندی می کند.
 مثلا:فراگیر بتواند با واژه های داده شده داستان بنویسد.
‫‫6: ارزشیابی وقضاوت(پیچیده ترین سطح شناخت) : این سطح شامل قضاوت در باره امور، اطلاعات وحتی روشه ای روبرو شدن با‬‬‬ ‫مسائل است. در واقع ارزشیابی نتیجه جریان شناخت است‬‬‬‬‬‬
فعل های رفتاری این سطح: ارزیابی می کند،مقایسه می کند،نتیجه گیری می کند،انتقاد می کند،ربط می دهد،قضاوت می کند،داوری می کند.
 مثلا:فراگیر بتواند دو قطعه ادبی را از نظر نگارش با هم مقایسه‬‬‬ ‫کند و یکی را باذکر دلایلی بر دیگری ترجیح دهد.‬‬‬‬‬‬‬‬‬
‫3-3-2-6: سطوح یادگیری در حیطه عاطفی :‬‬‬‬‬‬
‫هدف های حیطه عاطفی آن هدف های آموزشی هستند که با نگرش ها و عواطف وعلایق وارزش ها سر و کار دارند که به پنج‬‬‬ ‫سطح طبقه بندی می شوند: (از آسان به مشکل)‬‬‬‬‬‬‬‬‬
‫1. دریافت وتوجه کردن : جلب وحفظ و هدایت توجه شاگرد نسبت به فعالیت آموزشی که نتیجه این سطح، از آگاهی ساده نسبت‬‬‬ ‫به موضوع شروع و تا توجه حساب شده نسبت به آن ادامه می یابد.‬‬‬‬‬‬‬‬‬
‫2. پاسخ دادن : نشان دادن واکنش در مورد مسئله مورد نظر که نتیجه این سطح، از پیروی و متقاعد شدن شروع و تا تمایل به‬‬‬ ‫پاسخ دادن و داوطلبانه اقدام کردن و سر انجام پاسخ دادن همراه با رضایت و علاقه پیش می رود.‬‬‬‬‬‬‬‬‬
‫3. ارزش گذاری : درونی کردن دسته معینی از ارزش ها که نتیجه این سطح، از متعهد کردن شاگرد در برابر ارزش ها شروع و تا‬‬‬ ‫راهنمایی دیگران به قبول این ارزش ها و تشویق و ترغیب آنها برای پذیرفتن آن پیش می رود.‬‬‬‬‬‬‬‬‬
‫4. سازماندهی ارزش ها : ادغام ارزش های مختلف و رفع تعت بین آنها و بنا نهادن یک نظام ارزشی پایدار و منسجم که نتیجه ‫این سطح، از ادغام ارزش های جدید پذیرفته شروع شده وتا تطبیق این ارزش ها با ارزش های درونی شده قبلی ادامه می یابد‬‬‬‬‬‬
‫5. تبلور ارزش های سازمان یافته در شخصیت : شاگرد دارای نظامی از ارزش ها می شود که رفتار وی را برای مدتی طولانی کنترل‬‬‬ ‫می کند ودر نهایت به صورت نوعی شخصیت در وجود او پدیدار می شود که نتیجه این سطح: مجموعه ای از ارزش ها در رفتار‬‬‬ ‫وی انعکاس دائم می یابد وجزء فلسفه زندگی وی و شخصیتش می شود.‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬
‫3-3-2-7: سطوح یادگیری در حیطه روانی – حرکتی:‬‬‬‬‬‬
‫هدف های این حیطه بیشتر نیازمند همکاری اعصاب و ماهیچه هاست مثل رانندگی ،خیاطی و. و بیشتر شامل مهارت های‬‬‬‬‬‬
عملی در زمینه های فنی حرفه ای و تربیت بدنی و هنر و . است.‬‬‬
‫1. مشاهده و تقلید: شاگرد به مشاهده رفتار مربی می پردازد و سپس تقلید می کند وآن رفتار را انجام می دهد.‬‬‬‬‬‬
‫2. اجرای عمل بدون کمک: در این مرحله به اجرای آگاهانه تر عمل می رسیم ومیزان وابستگی شاگرد به مربی بسیار ناچیز می‬‬‬ ‫شود ولی نظارت و هدایت او باید ادامه داشته باشد.‬‬‬‬‬‬‬‬‬
‫ ‫3. دقت درعمل: اجرای عمل با سرعت ودقت وظرافت بیشتر از مرحله قبل وکاهش اشتباهات مرحله قبل. نظارت و راهنمایی مربی‬‬‬ ‫و تمرین و تکرار در این مرحله نیز باید باشد.‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬
 ‫4. هماهنگی حرکات: یعنی برقراری هماهنگی بین مجموعه ای از اعملا، با رعایت نظم وکارایی لازم‬‬‬‬‬‬
‫5. عادی شدن عمل: بالاترین سطح مرحله یادگیری در حیطه روانی حرکتی است که در ان شاگرد به بطور خودکار به انجام دقیق‬‬‬ ‫کارهای دقیق وموزون عادت می کند.‬‬‬‬‬‬‬‬‬
‫نکته: تا سطوح حیطه های پایین تر تحقق پیدا نکنند سطوح حیطه های بالاتر تحقق پیدا نخواهند کرد.‬‬‬‬‬‬

3-3-3: بررسی رفتار ورودی و دانسته های پیشین شاگردان‬‬‬
‫رفتار ورودی شامل معلومات، مهارت ها و توانایی هایی است که فراگیران باید قبل از شروع فعالیت آموزشی نشان دهند تا‬‬‬‬‬‬
‫بتوانند با موفقیت به اهداف رفتاری دست یابندکه برای این کار باید ارزشیابی تشخیصی صورت پذیرد.‬‬‬‬‬‬‬
‫ ‫معلم بر اساس تخصص و مهارتی که دارد باید ابتدا رفتار ورودی را پیش بینی کند و سپس براساس دانش پیش نیاز درس‬‬‬ ‫مورد تدریس، سؤال هایی را طرح نماید. در صورت عدم تسلط دانش آموزان بر‬‬‬ ‫پیش نیاز درس مورد تدریس، مخصوصاً زمانی که موضوع درس با موضوعات قبلی و بعدی ارتباط تسلسلی داشته باشد، حتماً باید‬‬‬ ‫رفتار ورودی ترمیم گردد.‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬
3-3-4: ارائه محتوا :‬‬‬
 ‫نحوه ارائه محتوا به ترتیب اهمیت، به چند مرحله به شرح زیر تقسیم میشود:‬‬‬‬‬‬
‫الف) آماده سازی (ایجاد انگیزه و معرفی درس جدید):‬‬‬‬‬‬
 ‫آماده سازی به معنای ایجاد علاقه ،جلب توجه، برانگیختن انگیزه، ایجاد رابطه و برقراری ارتباط بین درس جدید و یادگیری‬‬‬ ‫های قبلی شاگردان است. در مرحله آماده سازی توجه دانش آموزان را از درس جلسه قبل که ممکن است متفاوت از درس فعلی‬‬‬ ‫باشد به درس جدید جلب می کند. مرحله آمادگی خود شامل آمادگی معلم،آمادگی شاگرد و آماده کردن وسایل و مواد آموزشی‬‬‬ ‫است.‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬
  ‫‫‫ب) مرحله ی معرفی و بیان هدفهای صریح آموزشی‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬
‫ معرفی درس و هدف های رفتاری آن، دانش ‫آموزان را برای آشنایی با تجارب یادگیری و سعی در دستیابی به آنها آماده می سازد. معلم باید انتظارات خود را از دانش آموزان،‬‬‬‫بسیار ساده، روشن و مشخص بیان کند. زمان اختصاص داده شده برای معرفی درس نباید بیش از3 تا 5 دقیقه وقت کلاس را‬‬‬ ‫بگیرد.‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬
  ‫ج)مرحله ی ارائه درس‬‬‬‬‬‬
  ‫این قسمت اساس طرح درس را تشکیل می دهد و باید به کاملترین وجه تنظیم گردد. درس جدید باید بر پایه دانسته ها و تجارب قبلی دانش آموزان طراحی و ارایه گردد، بطوریکه ارتباط منطقی درس جدید با مرحله آماده سازی حفظ گردد. مطلاب ارایه شده باید دارای پیوستگی و نظم منطقی باشد معلم باید فعالیتهایی را که به روش ها و فنون تدریس مربوط می شود در ارایه درس به اختصار مشخص نمایدو تنها نام بردن از عنوان کلی روش ها و الگوهای تدریس کافی نیست بلکه لازم است نوع فعالیتهایی را که معلم می خواهد در جریان ارایه انجام دهد در این قسمت قید نماید.‬‬
‫د)مرحله خلاصه کردن و نتیجه گیری‬‬‬‬‬‬
  ‫برای تثبیت مطلاب ارائه شده در ذهن دانش آموزان،لازم است درس ارائه شده به طور خلاصه جمع بندی و نتیجه گیری ‫شود. تلخیص و جمع بندی، مفاهیم از دست داده شده در طول آموزش را برای دانش آموزان روشن می کند. انتخاب روش برای انجام فعالیتهای تکمیلی به موضوع و هدف درس بستگی دارد. به عنوان مثلا، اگر درسی که ارائه می شود به جمع بندی نیاز دارد معلم باید نوع آن را انتخاب کند، آیا جمع بندی را به طور شفاهی انجام می دهد و یا به صورتهای دیگر و غیره.برخی از روشهای متداول برای انجام فعالیتهای تکمیلی عبارتند از: خلاصه نویسی روی تابلو(تخته سیاه)، یادداشت نکات درس توسط دانش آموزان، ایفای نقش، سئولا شفاهی، مسئله دادن ،واحد کار(کارهای تحقیقی، پروژه ) و تکلیف شب‬‬‬‬
‫3-3-5:مرحله ارزشیابی‬‬‬‬‬‬
  ‫بعد از ارائه محتوا و جمع بندی و نتیجه گیری، لازم است معلم از چگونگی تحقق اهداف، آگاه شود. اگرچه این عمل ممکن‬‬‬  ‫است در طول فعالیت های آموزشی به طور ضمنی انجام شود؛ اما ضرورت دارد معلم پس از پایان ارائه محتوا، با مقایسه سطح‬‬‬ ‫مهارتی که انتظار دارد دانش آموزان به آن برسند و آنچه دانش آموزان عملاً به آن رسیده اند، میزان یادگیری دانش آموزان و مؤثر ‫بودن روش تدریس خود را ارزشیابی کند. زمان ارزشیابی، بستگی به مدت زمان تدریس دارد؛ اما این مرحله نباید زیاد وقت کلاس‬‬‬‫ ‫را بگیرد. به طور متعادل می توان ده دقیقه برای این کار در نظر گرفت. سؤال های مرحله ی ارزشیابی باید بر اساس هدف های‬‬‬ ‫رفتاری درس طرح شوند.‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬
‫3-3-6:مرحله تعیین و تکلیف و پایان دادن درس‬‬‬‬‬‬
‫معلم می تواند برای تقویت مطلاب آموخته شده در کلاس و ارتباط آن با زندگی واقعی دانش آموزان فعالیت هایی را در خارج‬‬‬   ‫از کلاس پیش بینی کند. این تکلایف، بخشی از مطلاعات مربوط به درس محسوب می شوند. معلم باید این نوع فعالیت ها را‫دقیقا‬‬‬ً ‫پیش بینی کند و در اختیار دانش آموزان قرار دهد. معرفی منابع مطلاعه یا فعالیت مانند :کتاب، مقلاات جدید، فیلم و . به دانش ‫آموزان علاقه مند فرصت می دهد تا اطلاعات خود را با مطلاعه و استفاده از این امکانات افزایش دهند.‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬

الگوی طرح درس روزانه:

‫‬‫منابع مورد استناد :‬‬‬‬‬‬‬‬
* ‬شعبانی، حسن(1931). مهارتهای آموزشی(روش ها و فنون تدریس)،تهران: سمت، جلد دوم.‬‬‬‬‬
*صفوی، امان لاه(3931). کلیات روش ها و فنون تدریس(متن کامل)، تهران: نشر معاصر تنظیم و خلاصه‬‬‬‬‬
*‬نوروزی، داریوش. رضوی، سید عباس(2931). مبانی طراحی آموزشی، تهران: انتشارات سمت‬‬‬‬‬